Zapiski egzaminatora

Tegoroczny żeglarski sezon szkoleniowy już za nami. Tym razem miałem okazję kilkukrotnie egzaminować świeżo upieczonych żeglarzy - za każdym razem na Zalewie Zegrzyńskim, po kursach weekendowych. W większości kursy trwały jedenaście dni, a dwunastego odbywał się egzamin i w czasie tych jedenastu dni uczestnicy oprócz praktyki, zapoznawali się również z teorią. Jednym wyjątkiem był kurs Studenckiego Klubu Żeglarskiego, na którym poświęciliśmy 12 dni tylko na szkolenie praktyczne, całą teorię robiąc w ciągu tygodnia w Warszawie. Drugim egzamin w firmie, która w środowisku ma raczej kiepską opinią, choć w tym momencie chyba głównie ze względu na "model biznesowy" właściciela. Tutaj KWŻ poprosił o przełożenie egzaminu o tydzień, ponieważ uznał, że kursantom przyda się jeszcze jeden dzień ćwiczeń (dokładnie tak samo zachował się przy egzaminie w zeszłym roku, na którym byłem przewodniczącym komisji egzaminacyjnej). Nasunęło mi się po tych egzaminach kilka refleksji.

Po pierwsze większość egzaminowanych osiągnęła bardzo dobre wyniki w części teoretycznej. Wprawdzie zdanie teorii nie jest takie trudne - zwłaszcza, że dostępna jest baza pytań egzaminacyjnych wykorzystywana w WOZŻ kilka lat temu, która obejmuje podobny zakres zagadnień, co obecna, oraz pozwala się oswoić z typem pytań testowych. Ale fakt, że wielu egzaminowanych w całym teście robi jedynie pojedyncze błędy świadczy moim zdaniem o ich zaangażowaniu w naukę. Wyjątkiem jest najczęściej teoria żeglowania. Co ciekawe, brudnopisy wszystkich nieszczęśników, którzy poprawiali u mnie ten przedmiot nie zawierały nawet jednego szkicu. Kiedy jednak w czasie ustnej poprawki dodawaliśmy do kłopotliwych pytań choćby najprostszy rysunek albo sprowadzaliśmy sprawę do konkretnych zachowań jachtu, okazywało się, że przeciętny "humanista" może jednak zrozumieć fizykę w tak podstawowym zakresie.

Drugie ciekawa obserwacja: podczas części praktycznej egzaminowani często wykazywali się umiejętnościami samodzielnego reagowania na niespodziewane sytuacje. Przykładem może być uczestnik jednego z ostatnich egzaminów, który w trakcie manewru "człowiek za burtą" wpakował się na środek mielizny (pływający po Zegrzu wiedzą, że jest to "akwen pływowy" i takie przygody mogą się zdarzyć nawet na jego środku). Najpierw schodząc z mielizny doprowadził jacht w pobliże "człowieka", a następnie podjął go wykonując drugą pętlę. I to mimo widocznego zdenerwowania wynikającego z  sytuacji egzaminu. Muszę przyznać, że byłem pod dużym wrażeniem - tak na prawdę chciałem przerwać manewr, ze względu na to, że odbywał się na ograniczonym akwenie, ale ponieważ egzaminowany wyraźnie wiedział, jak poradzić sobie z sytuacją, pozwoliłem dokończyć. Wydaje mi się, że świadczy to również o tym, że jesteśmy coraz bardziej profesjonalni jako instruktorzy - nie uczymy kursantów wykonywać manewrów "na małpę", ale planować je, uwzględniając konieczność zastosowania rozwiązań zapasowych w przypadku pojawiających się trudności, a następnie podejmować odpowiednie decyzje w miarę rozwoju sytuacji.

Jest jednak druga strona medalu - większość egzaminowanych była wyraźnie "niedopływana", co przejawiało się albo w wyraźnych niedokładnościach w większości manewrów, albo w tym, że jeden z nich (najczęściej podejście do kei na żaglach) było bardzo kiepsko opanowane.  Efekt jest często taki, że najpierw delikwent w wyniku własnych błędów wpędza się w kłopoty, by potem dzięki prawidłowej ocenie sytuacji, skutecznemu zastosowaniu manewrów zapasowych lub awaryjnych i sprawnemu zarządzaniu załogą z tych kłopotów się wydobyć. Niestety w przypadku niektórych osób ilość błędów i niedokładności była tak duża, że nie dawali żadnej szansy egzaminatorom, którzy musieli w końcu postawić ocenę niedostateczną. Najczęściej podczas omówienia padał wtedy komentarz "Potrzeba ci jeszcze ze dwóch dni pływania". Najmniej takich sytuacji było w trakcie egzaminów po kursach, podczas których na szkolenie praktyczne poświęcono pełne 12 dni. Pokazuje to moim zdaniem, że ostatnie dni szkolenia poświęcone nie na naukę nowych manewrów, a na ich powtarzanie i doskonalenie - zwłaszcza z ograniczonymi do minimum interwencjami instruktora w trakcie ich wykonywania, wnoszą nową jakość w pływanie kursantów. Dłuższy kurs daje również pewien zapas czasu na niekorzystne warunki pogodowe, czy problemy wynikające np. z awarii sprzętu.
Mogę zrozumieć podejście właścicieli szkół żeglarskich, starających się zminimalizować koszty kursów poprzez ich skrócenie choćby o jeden dzień, tym bardziej, że sami uczestnicy decydując się na wybór konkretnego szkolenia oraz w jego początkowej fazie narzekają, że zabiera im się w ten sposób całe 6 weekendów. Jednak pod koniec kursu sami zwykle stwierdzają, że brakuje im tych dodatkowych dni pływania. A później instruktorzy z takich kursów żeglując sobie prywatnie lub jako sternicy na rejsach turystycznych i właściciele szkół żeglarskich, którzy często również wypożyczają swoje jachty narzekają na niski poziom wyszkolenia żeglarzy.
W tym kontekście jeszcze ciekawiej wyglądają pomysły na "kursy dla zaawansowanych" (czyli takich, którzy już opanowali większość umiejętności żeglarskich, np. płynąc na dwa tygodnie na Mazury z jakimś swoim znajomym). Oblewanie większości egzaminowanych po 7 dniowym kursie nie sprawia mi jako egzaminatorowi żadnej przyjemności - zwłaszcza, że mam świadomość, że zostali oni naciągnięci przez organizatorów.